37º 16' Β, 23º 10' Α
Tα Καρνάγια:
Το τέλος μιας ιστορίας αιώνων
Νεώρια στην αρχαιότητα, καρνάγια στις μέρες μας, λέγονται οι τόποι κατασκευής ξύλινων πλοίων. Ναυτικός λαός οι Έλληνες πορεύονταν στους δρόμους της θάλασσας σαν έμποροι, σαν καταχτητές, σαν πειρατές, σαν μπουρλοτιέρηδες. Τα καρνάγια ήταν διάσπαρτα στη νησιωτική Ελλάδα αλλά και στα λιμάνια της ηπειρωτικής, κατασκευάζοντας σκαριά γερά, όμορφα, μεγαλόπρεπα χιλιοπλουμισμένα, από ξύλο και μπρούτζο.
Γενιές ολόκληρες καραβομαραγκών κληρονομούσαν στους γόνους τους την τέχνη, το μεράκι και την αγάπη για τη δουλειά.
Τριήρεις στα χρόνια τα παλιά, σκούνες, καΐκια, ιστιοφόρα, καράβια όλων των λογιών και των σχεδίων αργότερα, δουλεύονταν στο χέρι από στρατιές μαστόρων επιτήδειων και φίλεργων για να γλιστρήσουν έτοιμα και γυαλιστερά από τα βάζα στη θάλασσα, για τα μεγάλα τους ταξίδια.
Οι κορμοί των δέντρων απλωμένοι έξω από τα καρνάγια περίμεναν να δουλευτούν με υπομονή και φαντασία.
Μελίσσι βουερό κάθε καρνάγιο, καθώς δεκάδες μάστοροι δούλευαν ασταμάτητα με την αλμύρα της θάλασσας να σκάβει τα πρόσωπά τους.
Κάθε σκαρί που τέλειωνε σήμαινε και μια γιορτή κι' ένα πανηγύρι. Σπονδή στον Ποσειδώνα τότε, ευχή στον Αη Νικόλα μετά.
Όλα τούτα όμως αργά και σταθερά τελειώνουν. Το χθες γίνεται σφυγμός ολοένα και πιο αργός. Τα καρνάγια αδειάζουν και ερημώνουν. Οι καραβομαραγκοί, οι μπογιατζήδες, οι τεχνίτες των ξύλινων σκαριών όλο και λιγοστεύουν. Τα παλιά ναυπηγεία σε πολλά νησιά, είναι παράγκες που χάσκουν τραυματισμένες από χειμώνες και λιοπύρια που τις χτυπούν. Σκουριά και σαπίλα και φύκια στοιβαγμένα, συνθέτουν ένα άλλο μελαγχολικό σκηνικό.
Σταμάτησαν άραγε οι Ρωμιοί να φτιάχνουνε καράβια; Όχι βέβαια. Έλληνας και θάλασσα είναι δεσμός ιερός και άρρηκτος.
Ήρθε όμως μια άλλη λογική, πιο σύγχρονη Ευρωπαϊκή, που ορίζει ότι τα πλοία πρέπει να κατασκευάζονται από μέταλλο και πλαστικό. Τα μεγάλα ναυπηγεία είναι συντονισμένα στις νέες ντιρεκτίβες.
Τα καρνάγια όμως; Τα καρνάγια σιγά-σιγά όλο και αραιώνουν, τα παλιά αφεντικά δε μαθαίνουν πια στους γιους τους την τέχνη. Ξέρουν ότι δεν έχει ψωμί...
Αυτή την όμορφη ιστορία, που ξεκινά από κορμούς ξύλων έτοιμους να δουλευτούν στο χέρι, να πάρουν σχήμα και να γίνουν σκαρί καλοτάξιδο, αφηγείται με φωτογραφίες και στίχους το βιβλίο αυτό. Μια ιστορία από ένα κύκλο ζωής, που σε λίγο κλείνει.
Είναι εικόνες που απαθανατίζουν και σώζουν, περάματα και μαούνες, τρεχαντήρια, μαστόρους και μπογιατζήδες την ώρα που δημιουργούν και αγαπιούνται.
Φόντο τους το νησί των Σπετσών. Ένα πανέμορφο Ελληνικό νησί στον Αργολικό κόλπο.
Θα μπορούσε να είναι οποιοδήποτε νησί της Ελλάδας. Θα μπορούσε να είναι ένα καρνάγιο από τα πολλά της Κρήτης.
Το φόντο δεν έχει τόση σημασία. Το μήνυμα του βιβλίου αυτού είναι η νοσταλγική ιδέα του φωτογράφου Κώστα Παπακωνσταντίνου, που θέλησε να φυλακίσει με το φακό και με την ευαισθησία του τα καρνάγια, κάτω από το φώς ενός ήλιου ζεστού, στο γειτόνεμα του γαλανού ουρανού, με τους μαστόρους σκυμμένους στο σκαρί να δουλεύουν.
Ύστερα, θέλοντας να τονίσει το τέλος της ιστορίας αυτής που δεν είναι δυστυχώς ευχάριστη, απεικονίζει τη σήψη και την εγκατάλειψη. Σκουριασμένα σίδερα, πληγωμένα ξύλα και τσακισμένα σκαριά.
Σιωπά με θλίψη και σέβας ο φακός την ώρα που τραγουδούν οι στίχοι. Η γιατρός και ποιήτρια Πηνελόπη Ντουντουλάκη γράφει την δική της ιστορία για τα καρνάγια, μέσα από κείμενο λυρικό, νοσταλγικό αλλά όχι θλιμμένο.
Οι κύκλοι της ζωής ανοίγουν και κλείνουν ασταμάτητα και εκείνη το ξέρει καλά. Το βιβλίο τούτο λοιπόν δεν είναι ένα requiem.
Είναι ένα νοσταλγικό φωτογραφικό αφήγημα που μαζί με στίχους, απαθανατίζει τα καρνάγια για να τα παραδώσει στην ιστορική μνήμη της πλούσιας ναυτικής παράδοσης της χώρας μας, που ποτέ δεν τελειώνει.
Αντωνία Μποτωνάκη-Παπαδομανωλάκη
